4.1.3 Yaxşılıq et

Səylərini dünyanı daha az pis etməyə yönəldən həbs pozğunluğu, do good paradiqmasının aradan qaldırdığı ixtiyari bir tavan tətbiq edir. Xeyirxahlıq, eyni zamanda, eterik ideallara can atmasında özünün gözlənilməz pis təsirlərini də gətirir. Altruizm, dünyanı ideal bir modelə doğru istiqamətləndirərək onu daha yaxşı etmək istəyi, insanın diqqəti bu səviyyədə həyatda məqsəd tapmağa keçdikdə ortaya çıxır. İnsan tez-tez bir sıra inanclar və prinsiplər, rol modelinin həyatı və ya cəmiyyətin təlimləri ilə təmsil olunan ilhamverici və ya həvəsli modeli təqlid etməyə can atır. İnsanın diqqəti həll edilməli olan məsələlərdən tədqiq edilməli olan imkanlara, dayandırmaq istədiyi şeylərdən uzaqlaşaraq təşviq etmək və ya yaratmaq istədiyi maddələrə keçir.

Bir neçə xeyriyyə fondu, dini icmalar, ətraf mühit və sosial hərəkatlar yaxşılıq etmək paradiqmasını rəhbər tutur. Hətta beynəlxalq siyasətdə də bunu görmək olar. Müharibədən sonrakı Avropaya daha böyük yardım proqramının bir hissəsi olaraq, məsələn, ABŞ İkinci Dünya Müharibəsindən sonra siyasətini dəyişdirmək və Alman iqtisadiyyatını dirçəltmək qərarına gəldi. Marşal planı, məlum olduğu kimi, dinc xarakter daşıyan və dünyaya uzunmüddətli sabitləşdirici təsir göstərən gəlirli ittifaqları təşviq edirdi. Bu, həmçinin ABŞ-ın beynəlxalq məsələlərdə əxlaqi cəhətdən düzgün oyunçu kimi mövqeyini gücləndirdi.

Bu strategiya daha müasir müharibələrdən sonra istifadə edilən mühafizə taktikalarından və münaqişələr və ya təbii fəlakətlər yaşayan ərazilərin təcili ehtiyaclarını və problemlərini həll etmək üçün nəzərdə tutulan xarici yardımdan fərqli idi. Marşal Planı, ölkələrin öz rifahlarını yaratmaq potensialının artırılmasına diqqət yetirməklə, əsas infrastrukturun inkişafı üçün maliyyə təmin edirdi. Strategiya dizaynda və icrada qüsurlu idi, lakin o, yeni imkanların artırılmasına həsr olunması ilə diqqəti cəlb edirdi.

Adətən enerjini tükəndirən pozğunluğu idarə etmək üçün daimi səydən fərqli olaraq, yaxşılıq etmək istəyi əslində güc yarada bilər. Ölkənin xaricdəki xərclərinin əksəriyyətinin, o cümlədən orduya dəstək, iğtişaşları yatırtmağa həsr olunması faktı tarixən Amerika siyasətində təcrid instinktindən yararlanmağın sadə olmasının səbəblərindən biridir. İnsanlar haqlı olaraq dünyanı qidalandırmaq və idarə etmək üçün tələb olunan sonsuz, nəticəsiz səylərdən bezirlər. Do good paradiqmasının təqdim etdiyi cəlbedici seçim suveren, fəaliyyət göstərən dövlətlərin sosial və iqtisadi inkişafına dəstəkdir. 

Bununla belə, yaxşılıq paradiqmasının təhlükəli kölgəsi də var. Yaxşılıq edən və ya hansı yaxşılığı edəcəyini seçən, yaxşılıq paradiqmasında gizlidir. Bir insanın hesab etdiyi şey yaxşı olmaq başqası tərəfindən mütləq belə hesab edilə bilməz. Müstəmləkəçilik və dini müharibələr, eləcə də müxtəlif yaxşı niyyətli fəaliyyətlərin gözlənilməz mənfi təsirləri bu paradiqmanın doğurduğu düşüncə tərzindən irəli gəlir. Yerli müxtəlif məhsulları məhv edərkən və kiçik fermerləri yoxsullaşdırarkən təsərrüfat məhsuldarlığını artıran yaşıl inqilab sxemləri bunun bariz nümunəsidir. Bu cür məsələ ona görə ortaya çıxır ki, “do good nöqteyi-nəzər” faktiki reallıqdan mahiyyətcə daha az mürəkkəb və ölçülü olan və onların tətbiq olunduğu konkret fərdlərə və ya şəraitə tətbiq oluna və ya olmaya da bilən mücərrəd ideallara üstünlük verir.