4.4 Lekcija-4: Kvantitativni rast do kvalitativnog rasta

Odavno smo shvatili da mjerenje razvoja i učinka privrede u kvantitativnim (finansijskim) terminima, kao što je bruto domaći proizvod, uzrokuje štetne distorzije i stavlja pogrešne prioritete na prvo mjesto. Limits to Growth izdao je strašno ekološko upozorenje 1972. o opasnostima nekontroliranog povećanja stanovništva i nedostatka resursa na ograničenoj zemlji. Nedavna istraživanja otkrivaju da smo trenutno izuzetno blizu da vidimo situaciju urušavanja “business as usual” na koju su upozoravali autori studije, iako su neke od prognoza odložene zbog nevjerovatne otpornosti planetarnog sistema. Limits to Growth ažuriran je 30 godina kasnije s fokusom na:

?Održivost ne znači nulti rast. Umjesto toga, održivo društvo bi bilo zainteresirano za kvalitativni razvoj, a ne za fizičku ekspanziju. Koristio bi materijalni rast kao razmatrano oruđe, a ne trajni mandat. [?] počelo bi razlikovati vrste rasta i svrhe rasta. Pitalo bi se čemu služi taj rast, kome bi koristio, koliko bi koštao i koliko bi trajao, i da li bi rast mogao da se prilagodi izvorima i ponorima zemlje? - Meadows, Meadows & Randers (2005: 22)

Ono što nam je potrebno je sofisticiranije razumijevanje kako rane (juvenilne) faze bioloških sistema favoriziraju kvantitativni rast, dok kasnije (zrele) faze favoriziraju kvalitativni rast (transformaciju) umjesto kvantitativnog povećanja.

?Čini se da je naš ključni izazov kako preći sa ekonomskog sistema zasnovanog na pojmu neograničenog rasta na sistem koji je i ekološki održiv i socijalno pravedan. ?Nema rasta? nije odgovor. Rast je centralna karakteristika čitavog života; društvo, ili ekonomija, koja ne raste, umrijet će prije ili kasnije. Rast u prirodi, međutim, nije linearan i neograničen. Dok određeni dijelovi organizama, ili ekosistema, rastu, drugi opadaju, oslobađajući i reciklirajući svoje komponente koje postaju resursi za novi rast.? ? Fritjof Capra i Hazel Henderson (2013: 4)

Ne možemo shvatiti prirodu složenih sistema kao što su organizmi, ekosistemi, zajednice i ekonomije ako ih objasnimo isključivo kvantitativno, tvrde Capra i Henderson u zajedničkom članku o kvalitativnom rastu. Potreba za mapiranjem a ne kvantificiranjem karakteristika proizilazi iz činjenice da se „kvaliteti razvijaju iz aktivnosti i obrazaca interakcija“ (ibid: 7). Postoji mnogo sličnosti između načina na koji ekolozi i ekonomisti tumače ideje rasta i razvoja. Ekolozi i biolozi razumiju kako razlikovati kvalitativne i kvantitativne komponente rasta i razvoja, za razliku od ekonomista koji često koriste čisto kvantitativni pristup.

U ekosistemima, „slijed“ sporijeg rasta i zrelosti zamjenjuje fazu brzog širenja „pionirskih ekosistema“. Živi sistemi prelaze iz kvantitativnog u kvalitativni rast kako stari. Logistička kriva, za razliku od eksponencijalne krive, upravlja obrascima rasta života. Ćelije raka, koje na kraju ubijaju svog domaćina, jedna su vrsta živog sistema sa aberantnim kvantitativnim rastom. Kvantitativni rast koji je nekontrolisan štetan je za ekonomije i biološke sisteme. Nasuprot tome, kvalitativni rast „može biti održan ako uključuje dinamičku ravnotežu između ekspanzije, opadanja i recikliranja, i ako takođe sadrži razvoj u pogledu učenja i sazrijevanja“

Dublje socio-ekološko razumijevanje njihovog utjecaja može pomoći da se razjasni razlika između dobrog i lošeg rasta. Dobar rast se definiše kao razvoj više efektivni proizvodni procesi i usluge koje u potpunosti internalizuju troškove povezane sa obnovljivim izvorima energije, nultom emisijom, stalnim recikliranjem resursa i obnovom ekosistema. Loš rast eksternalizuje društvene i ekološke troškove povezane sa degradacijom eko-društvenih sistema Zemlje. Prema Capri i Hendersonu, prelazak s kvantitativnog na kvalitativni rast mogao bi pomoći nacijama da pređu sa ekološke nepredvidivosti na ekološku održivost, kao i od nezaposlenosti, nemaštine i otpada na stvaranje vrijednih i respektabilnih radnih mjesta.